Niemieckie nazistowskie obóz zagłady i obóz pracy funkcjonowały w latach 1941-1944 w Treblince, na terenie gminy Kosów w powiecie sokołowskim. Poniżej historia obozu – Treblinka I oraz Treblinka II.

Treblinka I. Karny Obóz Pracy – 1941-1944

Karny Obóz Pracy działał od lata 1941 roku do końca lipca 1944 roku. Jego organizatorem był starosta powiatowy w Sokołowie Podlaskim, Ernst Gramss, a komendantem Theo van Eupen. W obozie pracowała niemiecka obsługa, około 20 osób oraz pomoc, m.in. grupy strażników liczące łącznie około 100 osób.

Główne okresy funkcjonowania obozu

Do obozu trafiło łącznie aż około 20 tysięcy więźniów, a około połowa z nich zmarła lub została zamordowana (rozstrzelana). Wyróżniamy kilka okresów.
czerwiec-wrzesień 1941 r. – faza wstępna: obóz zorganizowano na terenie zabudowań gospodarczych żwirowni; liczył ok. kilkudziesięciu więźniów, którzy dopiero mieli za zadanie wybudować tzw. obóz właściwy;

wrzesień 1941-lipiec 1942 r. – obóz przeniesiono na wschodnią stronę żwirowni, a jego istnienie i działanie ogłoszono już oficjalnie. Wtedy jeszcze nie czyniono podziału na więźniów polskich i żydowskich, głównie więziono Polaków. Żydzi stanowili niewielką grupę, pochodzi m.in. z Węgrowa, Sokołowa Podlaskiego itd.;

lipiec 1942-listopad 1943 r. – wtedy dział już obóz zagłady położony ok. 2 km dalej. Przybywało też więźniów żydowskich, była bardzo duża rotacja i wysoka śmiertelność spowodowana nieludzko ciężką pracą, złymi warunkami, brakiem opieki medycznej, złą dietą itd. Zmarli szybko byli zastępowani kolejnymi robotnikami z transportów na zagładę. Obóz pracy działa „w cieniu” obozu zagłady Treblinka II;

listopad 1943-lipiec 1944 r. – liczba więźniów żydowskich zmalała, poprawiono warunki; w listopadzie 1943 r. obóz zagłady przestał istnieć, a w lipcu 1944 r. również obóz pracy.

Treblinka II – obóz zagłady

W Treblince działał także obóz zagłady, który wybudowali Niemcy w połowie 1942 roku w ramach „Akcji Reinhard”. Funkcjonował on niedaleko karnego obozu pracy i zajmował aż 17 hektarów. Celem akcji była likwidacja ludności żydowskiej. Obóz oddzielono wysokim płotem wykonanym z drutu kolczastego.

Pracowało w nim ok. 30-40 Niemców i Austriaków, a dodatkowo strażnicy – około 100-120 osób. Pierwszy transport Żydów z getta warszawskiego przybył 23 lipca 1942 roku. Zwożono tu Żydów z okupowanej Polski, Niemiec i Austrii, a także z Czechosłowacji, Grecji, Jugosławii, Francji, ZSRR.

Śmierć więźniów odbywała się głównie poprzez uduszenie gazem spalinowym w komorach gazowych, a następnie zwłoki palono – zginęło w nim ponad 800 tysięcy ludzi. 2 sierpnia 1943 roku więźniowie zorganizowali powstanie, ale uciec zdołała ¼ ludności, około 200 osób, a do końca wojny przeżyło prawdopodobnie mniej niż 100 więźniów. Po wybuchu powstania zaczęto obóz zagłady likwidować, a w jego miejscu powstał dom dla ukraińskiej rodziny, teren zaorano i zasiano.

Tekst powstał na podstawie książki E. Kopówki, Treblinka. Nigdy więcej oraz strony internetowej Muzeum Treblinka.

Autor: Lena K